Daags vóór Koningsdag klopte burgemeester Van Hees aan bij de oudste boerderij van Vlijmen. Daar woont Marja Kivits alias Marie van de Middelhaai (1962) in haar museumboerderij aan de Nassau Dwarsstraat. Zij heeft zich ten doel gesteld om het alledaagse eenvoudige boerenleven van de 19e eeuw vast te houden en te delen met belangstellenden. Helaas voor haar heeft de gemeente Heusden plannen voor nieuwbouw in de nabijheid van haar museale boerderij en daar wringt het tussen Marie en de gemeente. “Wat komt de burgemeester hier doen, zo dacht ik? Ik hoopte dat ze goed nieuws meebracht aangaande het niet doorgaan van de nieuwbouwplannen hiernaast.” Niet dus. Ze kwam met een tastbare waardering voor haar inspanningen om het verleden levend te houden in de vorm van een Koninklijke onderscheiding. Marie mag zich voortaan Ridder in de Orde van Oranje-Nassau noemen. Een hele eer.

Tekst: Henk Poelakker

Mooiste boerderij van Brabant

Wekelijks schrijft Marie in deze krant over haar dagelijks belevenissen. In d’n herd (=huiskamer) is het behaaglijk warm, mede door de kachel waar omheen haar wasgoed hangt te drogen. Op tafel ligt haar breiwerk: sokken voor haar 88-jarige vader. Ze vertelt in dialect over d’n hof waar ze groenten en kruiden teelt. Ze laat de oude stal zien waar de koeien ooit vaststonden aan houten staken. Haar slaapkamer is de nog altijd in gebruik zijnde bedstee, wassen doet ze aan het aanrecht met washand en zeep. “Deze boerderij is in 2011 verkozen tot mooiste boerderij van Brabant. Deze prachtige en ongeschonden boerderij dateert van circa 1650 en is na de verbouwing in 1890 authentiek gebleven. Sinds 2003 stel ik de boerderij gratis en voor niks open tijdens de landelijke Open Monumentendagen, daarnaast geef ik op verzoek rondleidingen voor diverse verenigingen, vriendengroepen, families, bedrijven, scholen enz. Ik vertel dan uitgebreid over het alledaagse, ouderwetse, eenvoudige en tevreden boerenleven. Uiteraard ben ik dan, net als nu, gekleed in kledij van eind 19e eeuw. Ik sluit zo’n bezoek altijd af met een concert hier in d’n herd van èègesgemàòkte dialectliedjes die ik zelf begeleid op de gitaar. Ontzettend leuk om te doen”, aldus deze spraakwaterval.

Oude wijvenkoek

Terwijl Marie in de keuken een bakske kruidenthee en een lekkere plak oude wijvenkoek mee goei botter klaarmaakt, vertelt ze: “Ik ben hiernaast geboren in een soortgelijke boerderij. Hier woonden onze buren Kee en Jan waar ik als kind graag en veel kwam. Toen zij overleden, nam de jongste zoon de boerderij over. In 1990 kwam de boerderij te koop en vroeg ik aan die zoon of ik nog één keer uit nostalgie door het pand mocht lopen, herinneringen ophalen en dan afscheid nemen. Ik was in die tijd werkzaam als wijkverpleegster. Man, wat vond ik deze oude boerderij toch prachtig maar voor mijn portemonnee de helft te duur. Vol ongeloof kreeg ik te horen dat ik de boerderij voor het halve bedrag mocht overnemen. Omdat ik haar zou behouden werd ze mij gegund.”

Huiskamerconcertjes

Blijmoedig van aard. Die typering kun je Marie meegeven. Marie is moeder van drie kinderen en oma van twee schatten van kleinkinderen. Haar dochter stierf zes jaar geleden en Marie kreeg zelf QVS (Q-koorts). In de daaropvolgende coronajaren kreeg ze geen mensen over de vloer. Desondanks voelt zij zich een gezegend mens. “Van de allerkleinste dingen in het leven, kan ik groots genieten. Ook zonder centen voel ik me rijk. Het ouderwetse tevreden boerenleven, de rondleidingen en huiskamerconcertjes geven me enorm veel energie. Als ik geen Q-koorts had gekregen, was ik weer als wijkverpleegster aan de slag gegaan en had ik niet mijn bijbeldikke cultuurhistorisch dialectwoordenboek geschreven. Mijn nadeel is daarmee niet alleen voor mij tot een voordeel omgebogen maar ook voor heel Haarsteeg, Nieuwkuijk en Vlijmen. Door het genoemde woordenboek zijn de dialecten uit die plaatsen vastgelegd en bewaard voor volgende generaties. Dieptes en hoogtes wisselen elkaar nogal eens af in mijn leventje. Mijn dak werd slechter en slechter met lekkages tot gevolg. Een nieuw rieten dak kost een vermogen en dat geld had ik niet. Op aanvragen voor subsidie bij zowel het Rijk, de Provincie als de Gemeente kreeg ik nul op het rekest. Maar wat gebeurde er? Zoals gezegd werd de boerderij verkozen tot mooiste boerderij van Brabant. Dat leverde enorm veel publiciteit, belangstelling en sponsors op. Mijn agenda liep ineens over van optredens, rondleidingen en concertjes. In 2½ jaar heb ik mijn nieuwe dak bij elkaar gezongen.”

Waarom dit lintje?

”Het is de Koning kennelijk niet ontgaan wat ik doe om het verleden in stand te houden alsmede voor de toekomst te bewaren. Vorig jaar met de Open Monumentendag ben ik door Stichting de Brabantse Boerderij benoemd tot ambassadrice van het immateriële cultuurhistorische Brabantse boerenerfgoed. Dat gaat verder dan de Heusdense grenzen en dat zou, zo begreep ik, samen met de hoge kwaliteit van mijn dialectwoordenboek voor de Nederlandse taalwetenschap, de reden zijn dat ik me voortaan Ridder mag noemen. Desondanks blijf ik gewoon Marie hoor en blijf ik iedere zondagmiddag zingen voor dementerende ouderen in De Herbergier te Vlijmen.”

Ze loopt mee tot het hek, tovert bliksemsnel een rode zakdoek uit haar schort en zwaait ons uit met een hartelijk houdoe. Mooi war!

Namens Weekblad Heusden van harte gefeliciteerd met deze dik verdiende Koninklijke onderscheiding Marie!