Marie van de Middelhaai geeft al bijna 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij, die anno 1890 is voorzien van een herd (huiskamer), een geut (keuken met pomp), een plee enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken, spreekt in Vlijmens dialect en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof. De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht van de monumentale huiskamerramen, waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van het levend museum van Marie voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks , in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.

In ‘n aauwverwetse bóéderijbiótóóp vèènde aalt aauwverwetse dinger, krek ès ’n knèèchtekiest, ‘n mèèdekiest of ’n mèèdekaast.

Ès ge vruuger ‘ew gróòte c’munie had gedaon mi-j-‘ew 11 jaoren, dan waarde gij volwassen lid van de kerk geworren. Dan hadde schôn de lèèftèèd gekrégen dè ge mooi ‘ewen èègen kost kont gàòn verdíénen. In 1890 waar d’r nog gin leerplicht ùìtgevonden: ge gééngt dan gemèènlek díénen ès mèèd of knèècht. Sommegte gééngen nàòr de Millie in Vlèèmen in zun gróòt herehúís daor díénen, aander nàòr Den Bosch of nàòr ‘ne textielfabrikaant in Tilburg ok in zun prachteg gróòt húís. De mirste bóerekèènder gééngen bij ‘nen boer díénen, om ’t vak te leren bè vrimde óògen, za’k mer zeggen. Iederen bóér ha dieje tèèd minstes éèn mèèd en éène knèècht, sommegetijen wel meer.

Ès ge ’n diensje dichtbij kréét, konde ’s aoves nàòr húís. Mer ès ge wè wijer eweg van húís ’n diensje haad, dan moeste daor van èèremoei (vèùr de Hàòrstéég: aaremoei) vèùr dag en naacht gàòn díénen en krééde daor kost en inwóning. Ès ge mazzel haad, konde alle zondegen nàò de hèèlege mis op en neer nàòr húís toe lóòpen vèùr ‘n bekske en wè vertrouwde praot. Mer ès gij hil wèèd van húís eweg gééngt díénen, dan zaat er niks gin bekske thúís in op de zondegemiddeg, want dè haolde gij nie op en neer vèùr d’n donkere. In zun geval gééngde gij gemèènlek mer 2 keren op ’n jaor nàòr húís: mi de Paosen en mi de Kersemes. Óóns grutmóéder zaoleger kwaam ùìt *Ballecum, dè waar ók vus te wèèd, war. Ze díénde hier in Vlèèmen in de Aachterstraot bè ‘ne kappelaon. Gelukkeg déén se ’n goei vriendin op, die in de Millie diende: Betje Góóses. Ze gééngen alle daogen saomen nàòr de kerk en op de zondegemiddeg bè mekare op ’n bekske en zen d’r lèèven lang vriendinnen gebléven. Ik zè mi-j-óóns grutmóéder dikzat bij Betjes op ’n bekske gewist, aalt in de kéúken, want ge begrèpt dè-j-’n dienstmèèd nie in de goei kaomer móóg zitten.

Ès gij kost en inwóning had, dan krééde gij vaoders en móéders ’n knèèchte- of mèèdekiest mee. Ès vaoder en móéder wè centen han, dan zaat er ’n mèèdekaasje aon. Daor konde gij dan al ‘ew geraai in douwen: ‘ew missaol en ‘ewe róòzekraans, ‘ew reservelèfke en -onderjurk, ‘ew -jakske, -rok, -schort en -mutske of ‘ewe reservekiel, -boks en -pet en ‘ew himden en 3 onderbroeken. Ja, méénsen: méèr hadde’r tóén nie nóòdeg, zó gróòt waar zun kiest of zun kaasje nou ók wir nie. D’r is nog aalt ’n schôn rèmke van die 3 onderbroeken: 1 in de waas, 1 in de kaast en 1 àòn d’n baast. Houdoe, war. Marie

Woorden ùìt m’n woordeboek:

Ballecum = Berlicum

Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl