De industriële ontwikkeling in Drunen vangt aan wanneer de Bosschenaar Max Lips (1913-1986) op 29 december 1938 van de gemeente Drunen een stuk zandgrond koopt op de Lange Heide aan de Badhuisstraat (sinds 1968 Lipsstraat) voor de bouw van een fabriekshal om daarin scheepsschroeven te fabriceren. Met een personeelssterkte van 40 man werd op 2 september 1939 de eerste schroef gegoten. In 1972 had het bedrijf omstreeks 2200 mensen in dienst en beschikte het over een terrein van ca. 22 ha. Het bedrijf bestond toen nog uit een scheepsschroevenbedrijf, een messing- en koperbedrijf en een aluminiumbedrijf. Onder de naam Hydro Extrusions Drunen resteert nu alleen nog een gedeelte van het vroegere aluminiumbedrijf. In dit artikel een beknopt historisch overzicht van de drie bedrijven en een overzicht van wat er nu nog aan deze bedrijven herinnert.

Scheepsschroeven

Lips ontwikkelde zich tot ’s werelds grootste bedrijf in de fabricage en reparatie van scheepsschroeven met vaste en verstelbare bladen. De zwaarst gegoten schroef met zes bladen woog 94 ton. In 1997 werd het bedrijf overgenomen door de Britse TI-group (Smiths Group) en ging het verder onder de naam John Crane-Lips. In 2002 werd de gehele Smiths Group overgenomen door het Finse Wärtsilä. Dat bedrijf besloot in 2010 de productie van schroeven over te hevelen naar China, 420 mensen verloren hun baan. Wel bouwden zij meteen aan de Sportlaan een ‘technologie- en servicecentrum’ waar nu omstreeks 300 mensen werken. De overgebleven fabriekshallen werden aan meerdere kleine metaalbedrijven verhuurd, waaronder Gieterij Drunen en BMC Machines. In 2018 werden alle voormalige fabriekshallen gesloopt en kwam er het NUNNER logistieke complex.

Herinneringen aan het Lipsbedrijf

In 1950 maakte kunstenaar Ninaber van Eijben uit Boxtel twee gebrandschilderde ramen met het thema ‘Lips’. Het ene is geplaatst in het trappenhuis van het voormalige gemeentehuis van Drunen. Het andere bevindt zich in het kantoor van Wärtsilä.

Bij de beëindiging van ‘Nederlandse Klokkengieterij Eijsbouts - Lips’ in 1954 kreeg Drunen twee carillons. Door Lips werd de kerktoren met carillon van de nieuwe Sint Lambertuskerk geschonken. Het andere carillon werd geplaatst op de fabriekshal 05 en werd verwijderd tijdens de sloop van de fabriekshallen in 2018. Als herinnering zal dit carillon op het einde van dit jaar geplaatst worden op een grasveld op de noordwest hoek van het NUNNER-complex.

Aan de Spoorlaan staat sinds 2015 vóór het kantoor van Wärtsilä het beeld dat op 16 januari 1959 bij het zilveren directeurschap van Max Lips door het personeel werd geschonken. Het beeld met twee werknemers op een scheepsschroef, gemaakt door Fred Carasso, stelt de groei van en de samenwerking binnen het Lipsbedrijf voor.

Wanneer het in 1964 25 jaar geleden is dat Lips zich in Drunen vestigde, schenkt het bedrijf aan Gemeente Drunen een bronzen beeld van een jongeman met duif, als symbool van verbondenheid tussen de gemeente en het bedrijf. Het beeld van kunstenaar Luc van Hoek werd bij Lips in brons gegoten en staat nu in de Hugo de Grootstraat.

In 1970 schonk Lips aan Gemeente Drunen het 16 hectare groot terrein tussen de Chrysantenstraat en de Lipsstraat voor de aanleg van een recreatie- en sportpark. Het Lipspark werd in 1978 geopend en kreeg de naam ‘Achter de Bogen’. In 2011 werd de naam veranderd in de toepasselijke naam ‘De Schroef’.

Tegenover zijn woonhuis in de Grotestraat werden door Max Lips een vijftal panden aangekocht voor zijn oldtimer-hobby. Dit groeide uit tot het automuseum ‘Lips Autotron Drunen’. Het complex is nu het cultureel centrum ‘De Voorste Venne’. Mevr. Lips-Canters legde op 11 oktober 1971 de eerste steen, die nog steeds binnen bij de ingang zichtbaar is.

Messing- en koper

In 1952 startte de productie van messing band en staf, waarvoor smeltovens, gietmachines, walsen, persen en trekbanken werden geïnstalleerd. In 1960 volgde de overname van NEKOBU koperen buizen uit Leiderdorp. In 1982 werd het messing- en koperbedrijf verzelfstandigd en ontstond LDM (Lips Drunen Metaal). Daaruit ontstond in 1987 HME (Hydrostatische Metaal Extrusie) voor het koperen buis gedeelte. In 1990 werd LDM overgenomen door het Zweedse Boliden en ontstond Boliden LDM. In 2004 werd dat het Finse Outokompu. In 2001 nam HME een nieuw bedrijf in Waalwijk in gebruik, maar ging al na enkele maanden failliet. In 2008 werd Outokompu Copper LDM overgenomen door Metaalperswerk Bons & Evers uit Borne (Ov.). Ten gevolge van overcapaciteit en lage prijzen stopte het bedrijf in 2020. De machines werden aan Russische en Roemeense bedrijven verkocht en de fabriekshallen werden gesloopt. Het is nu één grote kale vlakte en er ligt een omstreeks tien meter hoge hoop puin. Op het 5 hectare grote terrein ontwikkelt momenteel Volker Wessels een logistiek centrum van 30.000 m2, de grootte van de vroegere fabriekshallen. Wanneer dit plan gerealiseerd is, is er niets meer wat nog aan LDM en HME herinnert.

Aluminiumbedrijf

In 1959 werd gestart met een aluminiumbedrijf met een smeltoven, een bandgietmachine, walsen en een extrusiepers. Er kwamen meer persen bij voor het maken van profielen en er ontstond een afdeling Eindproducten. In 1968 werd een walserij in gebruik genomen, gebouwd op de plaats van het Drunense zwembad ‘De Pleune Wiel’. Op het eind van dat jaar ontstond Lips Aluminium in samenwerking met Alcoa (USA) en Elkem (N). In 1976 trok Lips zich uit het bedrijf terug en werd het bedrijf Alcoa Nederland. In 2007 ging het bedrijf over naar het Noorse bedrijf SAPA. In 2017 nam Norsk Hydro dit bedrijf over en sindsdien heet het bedrijf in Drunen HYDRO Extrusions. Na de sluiting van de walserij maakt en verwerkt het bedrijf uitsluitend aluminium profielen, met lichtmasten als belangrijkste eindproduct.

Herinneringen aan het aluminiumbedrijf

In Drunen herinnert het kunstwerk ‘Balans’ uit 1984 van Piet Kooistra in de Prins Hendrikstraat nog aan de Alcoa-periode. Uit het Alcoaproject ‘One Million Trees’ werden nieuwe groenvoorzieningen in het recreatiepark ‘De Schroef’ aangelegd.

Onlangs werd bij de aansluiting van de Alcoalaan aan de Lipsstraat een met groen gevulde rotonde in gebruik genomen met de Loonse en Drunense Duinen als inspiratiebron en met een mooi tafereel van meerdere aluminium masten als duo’s, voorzien van stroom uit zonnepanelen.

Bart Beaard