Marie van de Middelhaai geeft al bijna 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij, die anno 1890 is voorzien van een herd (huiskamer), een geut (keuken met pomp), een plee enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken, spreekt in Vlijmens dialect en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof. De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht van de monumentale huiskamerramen, waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van het levend museum van Marie voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks , in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.

In ‘n aauwverwetse bóéderijbiótóóp vèènde aalt aauwverwetse dinger, krek ès ’n knèèchtehok en ‘n mèèdekaomer. ‘n Mèèdekaomer hè’k hier in vol ornaot, van ’t knèèchtehok is er sund zat inkelt nog mer ’n plefonneke-n-óver.

Vruuger gééngde gemèènlek vanaaf ‘ew 11 jaoren, nàò ‘ew gróòte c’munie, díénen ès mèèd of knèècht, dikkels vèùr dag en naacht. Dè déénde tot àòn ‘ewe trouw; dè waar in 1890 rond de 30 jaoren. Elken boer ha-j-’n mèèd en ’n knèècht, of grust meer, om te helpen bij al ’t wèèrk (vèùr de Hàòrstéég: wark).

Vruuger wier gezééd: mèèd en knèècht vrijt of vèècht! Dè komt: op ’n bepaolde lèèftèèd krèègen ze belangstelling vèùr mekare, war, en daor kwaam dè vrijen of vèèchten van. Dè vèèchten dè von d’n boer nie zù èèrg (vèùr de Hàòrstéég: aarg) mer dè vrijen! Daor konnen kiendjes van kómen! En dè wó-t-ie nie hebben. ’t Waren toch kèènder van ’n aander, waor d’n boer en z’n vrouw góéd op moesen paassen, war. Dus ès ze nou zagen dè hullieje knèècht op ’n bepaolde lèèftèèd hil d’n dag nàòr de mèèd líép te gaopen, dan móóg ie nie mir in’t vèùrhúís slaopen of op de zulder, mer vórt in ’t knèèchtehok aachter in de stal. Dè waar ’n sórtement van bedstee waor-t-ie onderin z’n knèèchtekiest in kwèèt kos. D’n boer déén vèùr de zékereghed de deuren van ’t hok zó toemaoken, dè tieje knèècht ’s naachts nie ongezíéns bè de mèèd kos kómen. De mèèd slíép in de mèèdekaomer veur in’t vèùrhúís, dikkels op de opkaomer, zun hil klèèn kaomerke bóven de kelder, waor inkelt mer ’n liddikaant in paaste mi ‘ne stóél; d’r mèèdekiest of mèèdekaast paaste d’r nie mir bij; die wier in de gang of op d’aachterhúís gestald. Wij hebben hier gin opkaomer mer wel ’n gróòte mèèdekaomer en ók nog ’n mèèdekiest en ’n mèèdekaasje! De deur van de mèèdekaomer is hier de éènegste deur in húís die op slot kan! D’r wier dus van al gedaon om dè vrijen tégen te haauwen.

Mer soms gebeurde-n-’t soms toch dè de mèèd *d’r höfke ingezaaid wier, want dè vrijen gebeurde nie inkelt ’s naachs, war. Dè kon ók óverdags ès d’n boer en de boerin ekkes ùìt ‘t zicht waren. Dan kréég zun medje ’n *vèùrkèènd en dè waar vruuger hil gróòte schaand!

Làòt nou d’n boer hier, Theunes van Dóveren, 69 jaoren oud, in 1808 trouwen mi Nolda van de Wíel, 29 jaoren oud, 17 daog nàòdè sij ‘ne klèène hè gekrégen! Hoe tè nou krek in mekare stóók, dè zalleme sund zat nóòt te wéten kómen of gullie moet er toevalleg wè van wéten. Houdoe, war. Marie

Woorden ùìt m’n woordeboek:

vèùrkèènd = lett. voorkind, kind van vóór het huwelijk

d’r höfke ingezaaid = zwanger

Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl