Vanaf vrijdag 18 augustus is er een het Heusdense Gouverneurshuis en bijzonder kunstwerk te bewonderen. Het herinnert aan de inspectiereis die Menno van Coehoorn in 1698 langs de vestingsteden van de Zuiderwaterlinie maakte. Uit alles blijkt dat bij Menno reizen in zijn DNA zat.
Tekst: Hans van den Eeden
De Heusdense wallen en grachten herinneren aan de rijke historie van als vestingstad. In 1613 bestonden de Heusdens verdedigingswerken uit acht bastions. De vesting van Heusden was in Europa bekend en berucht om haar verdedigingswerken. Het aardige is dat bezoekers een wandeling van ruim een uur over en langs de vestingwerken kunnen maken. Door het wandelen op verschillende niveau’s is en blijft het een bijzondere ervaring. Om de stad optimaal te verdedigen waren in de buitenste gracht acht ravelijnen. Via geheime doorlaadbare plaatsen konden de verdedigers zich snel vanuit een bastion naar een ravelijn verplaatsen. Namen als het Noorder-Wester- en Zuiderbolwerk, Hoorn, Nassau,Oranje, Hollandia en Vlammenburg herinneren daaraan. Het was Menno van Coehoorn ( 1641-1704 ) die een stimulator van deze vestingwerken was. Menno van Coehoorn maakte in 1698 in opdracht van de Staten-Generaal zijn reis langs de vestingsteden, die de functie van landgrens vervulde. “Het doel was om te kijken wat gedaan kon worden aan verbetering van de verdedigingslinies”, aldus Rianne Walet van de alliantie Zuiderlinie.
Kunstwerk
In de sfeer van Menno’s reis is er een kunstwerk op reis langs de vestingsteden van de voormalige zuiderwaterlinie. Op vrijdagmiddag 18 augustus om 16.00 uur wordt een gratis openingsfeest in het Heusdense Gouverneurshuis gehouden. Daar zal wethouder Johan Meesters, wethouder van cultuur en monumenten, de expositie openen. Het kunstwerk is gemaakt door een team van kunstenaars. “Het was voor ons een uitdaging om met een kunstobject een relatie tussen het verleden en heden te leggen. Het nodigt uit om met de digitale camera spraakmakende foto’s te maken”, vertelt kunstenaar Demian Albers. Op vrijdagmiddag 8 september vindt tussen 15.00 en 17.00 uur onder de naam ‘atelier’ een workshop in het Gouverneurshuis plaats. Anne-Wil Maris, programmamanager Alliantie Zuiderwaterlinie: “Extra bijzonder is dat het kunstwerk ook ‘leeft’. We roepen iedereen op om hun gedachten of ideeën over de omgang met water, natuur en erfgoed in hun omgeving op te schrijven en op het kunstwerk te plakken. Zo zie je dat ons erfgoed niet alleen in het verleden, maar ook in het heden en de toekomst leeft”.
Toekomst
“Met het project kijken we vanuit het verleden ook naar het heden ook zeker naar de toekomst. Ook Menno had in zijn tijd oog voor de toekomst. Daardoor werd het landschap en de vestingswerken van de Zuiderwaterlinie door hem regelmatig aangepast. Anno 2023 staat ook het linielandschap weer voor uitdagingen. Voorbeelden zijn het klimaat, behoud van erfgoed, stedenbouw en water management”, aldus Rianne Walet. Iedereen die belangstelling heeft voor deze onderwerpen is tijdens de gratis bijeenkomst van harte welkom.” Het kunstwerk zal, net zoals Menno van Coehoorn, een reis afleggen door de hele Zuiderwaterlinie.
De Zuiderwaterlinie is een unieke ketting van historische vestingsteden en hun ommeland, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met water. Om vijandelijke troepen uit het Zuiden tegen te houden, zette men het land rondom de vestingsteden onder water. Waar vroeger de soldaten aan de grens stonden, vind je nu veel gezelligheid tegen het decor van een rijke geschiedenis. De historische vestingsteden, de stoere forten en de bijzondere natuur zijn daar voorbeelden van.
Uitdagingen
De inspectiereis van Menno van Coehoorn was een reactie op de uitdagingen van die tijd: de constante bedreiging van de Republiek door grote legers uit het zuiden en oosten. Door de vestingsteden aan elkaar te verbinden met gebieden die bewust onder water gezet konden worden, kon de vijand tegengehouden worden. Vandaag staan we voor nieuwe uitdagingen, denk aan klimaatverandering, landschaps- en erfgoedbescherming en woningbouw in de regio. De Zuiderwaterlinie kan een aanjager en inspiratiebron zijn bij deze toekomstige uitdagingen. De laaggelegen plekken die vroeger bewust onder water werden gezet om de vijand tegen te houden, kunnen nu bijvoorbeeld gebruikt worden als natuurlijke buffers om water in vast te houden.
De expositie startte op 1 juli in Grave en is vanaf 18 augustus in het Heusdense Gouverneurshuis te zien. Vanaf 22 september in Museum de Roos in Geertruidenberg en op 20 oktober in het Mauritshuis in Willemstad. Het kunstwerk eindigt de reis vanaf 24 november in de Markiezenhof in Bergen op Zoom.