Wie een sportieve wandeling over de Heusdense wallen maakt, kan en mag niet om de kudde schapen en lammeren heen. Het is een bijzondere vorm van landschapsbeheer. Kinderen worden aangespoord om de lammetjes te aaien en foto’s te maken.

Door Hans van den Eeden

De Schapenbrugstraat in Heusden legt een relatie tussen het verleden en het heden. Schaapsherder Bart van Ekkendonk en zijn collega’s zijn voor de verzorging van zijn schapen dagelijks op de wallen actief. “Het begrazen door schapen is een natuurlijke oplossing voor het onderhoud van de vestingwallen. Bij bepaalde schuine locaties wordt bewust niet met machines gemaaid. De Heusdense kudde bestaat uit ruim 250 schapen en lammeren. Het is een passie en uitdaging waar een team van herders zeven dagen in de week mee bezig is. De wallen zijn ideaal voor de begrazing. Ik kies hierbij voor kleiner afgezette locaties. Na enkele dagen worden deze in verband met gelijkmatige begrazing verplaatst. Zo gaan we minstens drie keer per jaar heel de wallen rond. Om de schapen en lammetjes te beschermen wordt hun territorium met netten en stroom afgebakend,” vertelt Bart gedreven.

Ravelijn

“Omdat de schapen voornamelijk in het zicht grazen, komen veel mensen een kijkje nemen en foto’s maken. Maar we trekken ook naar meer afgelegen gebieden op de wallen. Bijzonder is, dat we tot vorig jaar met een ponton de oversteek maakten naar de historische Ravelijnen (eilandjes). Om praktische redenen is dat helaas niet meer haalbaar. Zo moesten we erg uitkijken dat er geen schapen in de stadsgracht terecht kwamen. Het redden van een schaap is dan een grote uitdaging.” Herder Bart werkt vanuit zijn boerderij ‘ De Lachende Ooi’ in Loon op Zand. Van daaruit heeft hij op verschillende locaties het Kempische heideschaap uitgezet. Hij vertelt, dat dit heideschaap uitermate geschikt is voor het begrazen van de Heusdense wallen en heidegronden.

Wolven

In de Loonse en Drunense Duinen werkt hij samen met Natuurmonumenten aan het beheer van de heidegronden. Want als de heide niet wordt begraasd ontstaat er langzaam maar zeker een bos. Bart plaatst zijn passie en werk binnen het perspectief van landschapsbeheer en duurzaamheid.

Gedreven blijft de herder alert en staat op scherp dat wolven niet toeslaan. Indien gewenst wordt gebruik gemaakt van ‘wolvennetten’. Deze netten zijn hoger dan normaal. Aan de onderkant geven ze meer stroom. Op deze wijze kan een wolf minder gemakkelijk onder een net doorkruipen. De wolven zorgden in het voorjaar van 2020 voor een groot bloedbad in Hedikhuizen. “Ik ben intensief bezig om als herder binnen het perspectief van landschapsbeheer de begrazing in Heusden verder te ontwikkelen. Wat ik voor ogen heb is een combinatie van educatie, natuur, milieu, landbouw, landschapsbeheer en schapenhouderij. Het werk in Heusden is daar een onderdeel van. Het werk als schaapsherder op de Heusdense wallen geeft ons veel voldoening en het wordt gewaardeerd. We worden vaak door wandelaars aangesproken. We zien het ook als onze taak om het publiek over onze passie te informeren.”

Machinaal maaien

“Het van belang om hen te melden, dat op de Heusdense wallen het machinaal maaien door de inzet van de schapen voltooid verleden tijd is. In het verleden heeft de gemeente Heusden op verschillende manieren geprobeerd om het gras op de wallen te maaien. Hierbij bleek, dat de inzet van robotmaaiers en het machinaal maaien geen succes was. Daardoor ontstond veel schade aan de bodems van de wallen en de grasmatten. Ook werd de grasmat niet doelmatig beheerd. Voor de gemeente Heusden, verantwoordelijk voor het beheer van de stadswallen, was begrazing door schapen een veel beter alternatief. Gezien deze positieve ervaring was dit aanleiding om het beheer door de schapen te koesteren en mogelijk uit te breiden. Het bijzondere van de inzet van schapen op de wallen is, dat het de natuurwaarde en de biodiversiteit verhoogt. Ook draagt het bij om onderdelen van het Bermbeheersplan te realiseren.

Lammetjes aaien

Voor herder Bart en zijn team is zeven dagen in de week en vierentwintig uur per dag beschikbaar zijn een grote verantwoordelijkheid. Zo wordt het buitenleven en het contact met de schapen en lammeren royaal gecompenseerd. Veel jonge, ook vrouwelijke herders kiezen nadrukkelijk voor landschapsbeheer in de buitenlucht. Dit in plaats van het werken op een call- center en het urenlang turen op je beeldscherm. Het leuke van het contact met het publiek is, dat de kinderen graag de lammetjes willen aaien, vasthouden en met hen op de foto willen.