Tijdens het Monumentenweekend van zaterdag 9 en zondag 10 september zijn er in de gemeente Heusden veel monumenten opengesteld voor het publiek. Dat loopt uiteen van Nieuwkuijk, Vlijmen tot Heusden. Het wordt een bijzonder cultureel weekend.

Door Hans van den Eeden

Bijzonder is een bezoek aan de toren van het voormalige kasteel Onsenoort in Nieuwkuijk. De middeleeuwse toren is het restant van het kasteel Onsenoort. Dat lag op de grens van het Hertogdom Brabant en het Graafschap Holland. Vanaf het begin van de twintigste eeuw vestigden zich hier de cisterciënzerpaters van abdij Mariënkroon. Het oude kasteel maakte plaats voor een nieuw kloostergebouw, maar de toren bleef intact. Het is het oudste monument in de gemeente Heusden, tegenwoordig in gebruik bij Stichting Honsoirde. Die organiseert er exposities, concerten, lezingen en cursussen. Op zondag 9 september is de bezoeker er tussen 13.00-17.00 uur aan de Abdijlaan 6a welkom. Dan exposeert kunstenaar Jacques Frenken zijn objecten. Het is tevens de start van het seizoen van de Stichting Honsoirde.

Kortgevelboerderij

Vanuit Nieuwkuijk is het met de fiets een klein tochtje naar de boerderij aan de Nassau Dwarsstraat 5 in Vlijmen. Op 9 en 10 september kunnen bezoekers daar tussen 12.00 en 16.30 uur kennis maken met deze kortgevelboerderij. Dit monument stamt oorspronkelijk uit ongeveer 1650. Het kreeg rond 1750 haar stenen gevels. Er kwam onder andere een bakhuis, een herd (historische huiskamer) met rode plavuizenvloer. De boerderij wordt authentiek bewoond door Marja Kivits en is als het ware een ‘levend museum’. Aanhakend bij het landelijke thema ‘Levend Erfgoed’ worden er op zaterdag samen met de actieve Werkgroep Educatie van Heemkundekring Onsenoort activiteiten georganiseerd.

Stadsboerderij

Heusden-vesting staat tijdens de Monumentendagen traditiegetrouw in het teken van kunst. Kunstenaars exposeren in tal van gemeentelijke en rijksmonumenten hun creaties. Bijzonder is een bezoek aan de voormalige stadsboerderij aan De Herptsestraat 2. Het gaat hierbij om een woonhuis met boerderij uit ongeveer 1875. Het complex is een rijksmonument omdat het van architectuurhistorisch belang is. Verder vanwege de gebruikte eclectische ornamenten. Maar ook omdat het geheel waarde heeft vanwege de ligging aan de rand van de vesting en het begin van de vesting nabij de stadswallen. Belangstellenden kunnen dit huis op 9 en 10 september uitsluitend op twee tijdstippen bezoeken: van 11.00-12.00 uur en van 14.00-15.00 uur. In deze tijdsblokken zal de eigenaar vertellen over het monument, de restauratie en de geschiedenis van het pand.

Inspirerend is een – gratis- bezoek aan Museum Het Gouverneurshuis aan de Putterstraat 14. Op zowel zaterdag 9 als zondag 10 september is de bezoeker tussen 11.00-17.00 uur van harte welkom. Enkele jaren na het overlijden van Baron van Friesheim in 1733 verkochten diens erfgenamen het pand aan de Heusdense predikant Ernst Probsting, die er 750 gulden voor betaalde. Het is tevens een goede start voor een bezoek aan de kunstroute, die in de vele monumenten in de vesting wordt gehouden.

Catharijnekerk

Pal tegenover het Gouverneurshuis ligt de Hervormde Grote of Catharijnekerk op het adres Burchtstraat 1. Het oudste bakstenen gebouw dateert uit het jaar 1210 en diende vermoedelijk ter vervanging van een houten gebouw. In november 1944 werd de kerk zwaar beschadigd. De restauratie startte in 1952. Het interieur is volledig gerestaureerd in 1995 en in 2003 het dak.

In het koor bevindt zich het opvallende marmeren praalgraf van Johan Theodoor baron van Friesheim (1642-1733). Van Friesheim was vanaf 1709 gouverneur van Heusden en de omliggende vestingwerken. Hij was woonachtig in het nabijgelegen, naar hem vernoemde Gouverneurshuis. Zaterdag 9 september tussen 09.00-16.30 uur is de bezoeker van harte welkom in deze voormalige Katholieke kerk. Een wijwatergootje, ‘Gods water over Gods akkers’, aan de buitenzijde van de kerk, bij de grafzerken, herinnert er nog aan.

Molens

Op de Heusdense vestingwallen prijken drie standerdmolens, een type waarbij de molenkast om een zware verticale balk draait. In het verleden werd er met deze korenmolens graan gemalen. Tijdens Open Monumentendag zijn op beide dagen een of meerdere van deze molens in bedrijf en voor het publiek toegankelijk. De molenaars vertellen de bezoeker met verve hoe hun molen werkt. Tussen 11.00 en 16.00 uur zijn deze molens te bezichtigen.

Kortom: een weekend waar de bezoeker zich gratis kan laten verrassen. Dit door een mix van cultuurhistorie en beeldende kunst.

De organisatie is in handen van het Comité Monumentendagen in samenwerking met de stichting Kunstvesting Heusden, Heemkundekring Onsenoort en Honsoirde.