Bijna iedereen, vooral de ouderen onder ons,kent Janus van Engelen. Omdat hij een belangrijke rol heeft gespeeld in het ’zwemgebeuren’ van zowel Nieuwkuijk als Haarsteeg, naaast nog veel andere activiteiten. Vandaag een korte samanvatting over lzijn even.

Janus van Engelen

Janus (Adrianus Cornelis) van Engelen is geboren op 11 november 1908 in de Haarsteeg. Zijn ouders zijn Leonard van Engelen en Hendrika van Falier, landbouwers, die in de Haarsteegsestraat wonen. Hij heeft nog twee broers en een zus, maar die zus is al op jonge leeftijd overleden. Na het doorlopen van de lagere school gaat Janus naar de Abdij van Berne in Heeswijk om daar de studie voor priester te gaan volgen. In de 5e klas raakt hij in gewetensnood. Janus over zijn opvoeding: ’De opvoeding die ik ontving van mijn goede godsdienstige maar weinig spontane ouders, hield geen rekening met seksuele voorlichting, wat mijn onzelfstandigheid en onevenwichtigheid nog vergrootte.’

Het gaat al spoedig fout. Hij begint te tobben, slaapt slecht en haalt zich allerlei dingen in het hoofd. Het priesterschap komt steeds dichterbij en hij ziet erg tegen alles op, vooral het in zijn ogen verderfelijke communisme bezorgt hem veel onrust. Hij krijgt vervolgings waanzin. Zelfs zijn ouders ziet hij als trawanten van het Russische regime. Hij gaat hierdoor steeds verder lichamelijk maar vooral geestelijk achteruit. Hij zet zich af tegen zijn ouders en hij denkt dat ze snode plannen met hem hebben. Hij denkt dat hij een zoemtoon hoort van afluisterapparatuur. Bij al zijn muizenissen tijdens een nacht wil zijn vader hem, omdat hij dorst heeft, water geven. Janus denkt dat ze hem willen vergiftigen en slaat het kopje met water uit de handen van zijn vader. Hij denkt dat het H. Hartbeeld afluisterapparatuur bevat en hij gooit het H. Hartbeeld stuk. Hij denkt nog steeds dat men hem achtervolgt en Janus gooit met een stoel een ruit van de voorkamer stuk en springt dan door het raam naar buiten, bebloed vlucht hij de polder in. Verward wordt hij teruggevonden. Door een paar verplegers wordt hij op last van Dr. Verhoeven naar Voorburg gebracht. Volgens Janus zelf is hij in totaal acht keer in Voorburg opgenomen geweest en één keer in Boekel.

Nadat hij een tijdje in Voorburg is verpleegd, keert hij weer terug naar Haarsteeg. Een vervolg van zijn priesterstudie zit er echter niet meer in. Volgens Janus was zijn herstel te danken aan een voor zijn herstel gehouden bedevaart naar Elshout. Hij pakt als hij thuis komt de draad van het leven weer op en gaat aan de slag op de boerderij van zijn vader. Na enige tijd wordt hij secretaris en monsternemer van de plaatselijke fok- en controlevereniging ’de Toekomst’. Het boerenleven is echter niet zijn ding en hij komt bij de fa. Mol-Pauwels (Spar-groothandel) in Nieuwkuijk op kantoor terecht. Hij schrijft daar de facturen uit voor de geleverde goederen en hij houdt zich vooral bezig met het etaleren van Spar-artikelen.

Door de oorlogssituatie raakt hij bij Mol-Pauwels zijn baan kwijt en hierdoor krijgt Janus ruim de tijd om met zijn passie sport en vooral het zwembad aan de slag te gaan. Hij gaat zich ook met de politiek bemoeien en hij komt in de periode september 1939 tot augustus 1941 als raadslid in de gemeenteraad terecht. In augustus 1946 komt hij voor de tweede keer in de raad en slechts op een haar na (1 stem te weinig) wordt hij tot wethouder benoemd.

Inmiddels heeft hij de exploitatie van de zwembaden in Haarsteeg en Nieuwkuijk op zich genomen. Door allerlei spanningen en conflicten in de raad over de zwembaden raakt hij overspannen en komt begin mei 1950 weer in Voorburg terecht. Hij verliest hierdoor zijn zeggenschap over het zwembad, maar vooral ook gezichtsverlies; hij voelt zich vernederd en onrechtvaardig behandeld. Jarenlang, eigenlijk de rest van zijn leven, heeft deze kwestie hem achtervolgd. Hij zwerft van het ene adres naar het andere en komt uiteindelijk in het klooster Misericordia (de Broeders van Joannes de Deo) in Helvoirt terecht.

Vele malen verandert hij van werkring: werkverschaffing, badmeester, gemeente-arbeider, terug naar de Spar en dan naar zaadhandel Van Engelen. Veel tijd besteedt hij aan het zwembad te Haarsteeg en bij strenge winters is hij als manusje van alles op de ijsbaan te vinden. Hij is medeoprichter van de IJsclub Jaap Eden. Een van zijn mooiste dagen is in 1963 als Reinier Paping, de winnaar van de Elfstedentocht van 1963, deelnemer is aan de mede door hem georganiseerde schaatswedstrijd op de Haarsteegse Wiel. Tijdens die langdurige schaatsperiode is Janus baanveger, reparateur van het ijs etc., hij is bij wijze van spreken dag en nacht aanwezig om te zorgen dat iedereen op zijn eigen manier kan genieten van het schaatsen.

Zijn latere verblijf in het klooster in Helvoirt zorgt ervoor, dat hij ver van zijn geliefde geboortestreek woont. Zoveel als mogelijk gaat hij op de fiets naar zijn vertrouwde omgeving om zijn contacten te onderhouden en de nodige klusjes op te knappen. Het klooster in Helvoirt wordt in 1987 gesloten en Janus krijgt een kamer in het bejaardenoord St. Janshof te Vlijmen. Hij pakt de oude draad van het schrijven van ingezonden brieven weer op en hij is o.a. deelnemer met een lantaarn (het grootste licht) in de carnavalsoptocht, voorzien van een emmer snoep om uit te delen aan de kinderen. Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag verschijnt op 9 november 1988 nog een interview met Janus in de Vlijmscherper. Hij vertelt daarin onder andere, dat hij in augustus nog de 80 kilometer van de Ronde van Brabant binnen 5 uur had gefietst. Hij denkt dat hij wel 100 jaar gaat worden. “Ik hoop dat ik later naar de hemel mag en binnen mag komen van Petrus. Petrus is zonne kwaaie nog nie”. Een half jaar later, op 8 juni 1989 is hij tijdens het kopen van snoep bij groothandel GeeBee onverwachts overleden. Een markant en kleurrijk man, die veel heeft gedaan voor vooral de zwem- en de schaatssport. Vele jaren strijdend als een soort Don Quichotte tegen vooral de gemeentelijke overheid, is hij verstrikt geraakt in zijn eigen torenhoge ambities. In Haarsteeg wordt hij blijvend herdacht met een straatnaam. Het pad naar de Haarsteegse Wiel vanaf de Heusdenseweg had al eerder zijn naam gekregen.

Bert Meijs

bmeijs@planet.nl