1968 en 1969

Het zwemmen in de Haarsteegse Wiel wordt vrij gelaten. Er worden echter geen voorzieningen aangebracht. Er wordt een bord geplaatst met de tekst ’Zwemmen alleen toegestaan voor geoefenden. Eigen risico.’ Janus schrijft weer een brief aan alle inwoners van Haarsteeg. Hij woont nu in Huize Miserecordia te Helvoirt. Hij schrijft dat iedereen weet, dat hij altijd al veel van de Wiel heeft gehouden en er veel tot stand heeft gebracht (….). Nu heeft hij vernomen dat de gemeente de Wiel heeft gekocht en dat opent fantastische perspectieven. Hij brengt zijn werkeloze dagen door aan de Wiel en hij probeert het voor jullie zo aangenaam mogelijk te maken, schrijft hij. Zoals gewoonlijk heeft hij nog meer plannen en eindigt met tot ziens aan de Wiel.

De gemeente reageert direct met een brief aan Janus. In een 10-tal punten geven ze aan wat er vooral niet mag en kan. Het is geen gemeentelijk zwembad en men mag er alleen zwemmen als men de zwemkunst machtig is. Hij mag zich niet uitgeven als badmeester en er mag niet gegraven worden. Gemaakte kuilen, ophogingen en opstallen moeten verwijderd worden. Er mogen geen opstallen of glijbaantjes worden gebouwd en er mag geen vergoeding worden gevraagd of zwemlessen gegeven. Er mogen gaan bakens worden aangebracht en geen reclameborden geplaatst. In het nabij gelegen weiland mogen geen auto’s worden geparkeerd en een toiletwagen zal niet worden geplaatst. In een brief van 18 juni schrijft Janus dat hij zwemwedstrijden wil gaan houden. Verder wil hij een geluidswagen laten komen en enkele sprekers uitnodigen op het gebied van Natuurbescherming, de historie van de Wiel e.d. Hij denkt dat er dan veel mensen komen, die nog nooit bij de Wiel zijn geweest.

1975

Janus schrijft weer een brief naar de gemeente met allerlei goedbedoelde adviezen. De gemeente bericht hem dat men de plannen voor de aanleg van het recreatiegebied in Haarsteeg afwacht, alvorens voorwaarden voor het gebruik gesteld gaan worden.

Nieuwe recreatieplannen

Midden jaren ’60 van de vorige eeuw worden er door de ruilverkaveling Heusden-Vlijmen en de gemeente Vlijmen, in het kader van de ruilverkaveling, plannen ontwikkeld om te komen tot een recreatiegebied rond en met de Haarsteegse Wiel. In feite een verkleinde kopie van het oude plan van Janus met de Nieuwkuijkse Wiel en later de Haarsteegse Wiel. Een van de eerste vereisten voor het plan is de aankoop van de wiel en een aantal gronden, die grenzen aan de wiel. De aankoopprijs van de wiel bedraagt ƒ 175.000,-. Het rijk subsidieert de aankoop voor 70%. Deze aankoopprijs is dus beduidend meer dan die van ƒ 15.200,- in 1954. Volgens een krantenartikel uit 1971 denkt de ruilverkaveling Heusden-Vlijmen dat men in de zomer van 1972 in het aan te leggen recreatiegebied terecht kan. Het plan omvat o.a. een parkeerplaats van 600 auto’s, een grote speel- en ligweide, een kinderbassin, kleedcabines en toiletten. De entree wordt gratis, mede omdat de grondaankoop e.d. flink wordt gesubsidieerd (vergelijkbaar met het Engelermeer dus).

Werkgroep Haarsteegse Wiel

In Haarsteeg wordt een werkgroep opgericht die wil dat de zwemrecreatie in de Haarsteegse Wiel zoveel mogelijk beperkt wordt. De werkgroep wordt ondersteund door tal van wetenschappers en instanties. Er moet volgens de werkgroep worden toegewerkt naar een volledige afsluiting van de Wiel als er voldoende zwemgelegenheid is in met name het Engelermeer. In het rapport staat de natuurwetenschappelijke waarde van de Haarsteegse Wiel beschreven en waarom het gebied met rust gelaten moet worden. Op basis van het rapport komt de werkgroep tot de slotsom dat alles in het werk moet worden gesteld om de Haarsteegse Wiel als natuurgebied te behouden. In de loop der jaren is de natuurwaarde van de wiel sterk achteruit gegaan door de lozing op de wiel en door de massale komst van zwemliefhebbers.

Piet van Oijen in zijn memoires over de leerlooierij van Van Wagenberg: ”Hun vuil water konden zij kwijt in de gewone sloot langs de weg. Na geruime tijd begon dat een papmassa te worden en kregen de buren last met hun drinkwater. En ’s zomers bracht dat een ondraaglijke stank naar voren. Ik heb toen in 1913 een schrijven gezonden naar de hoofdzetel van de gezondheidscommissie van Noord Brabant te Breda. Zonder dat er iemand iets van wist kwamen twee heren persoonlijk een onderzoek instellen. Een flesje water haalde ze uit de put van Annemie Nicols die dagelijks gebruikt wordt voor mens en dier. Die woonde, waar nu de Engelse tuin met appelboompjes ligt, en waar 5 bedden met asperges zijn aangelegd voor Johan van Wagenberg. Ik heb succes gehad want hij mocht zijn looierspreparaat niet meer in die sloot lozen.” Dat is nu 40 jaar geleden en nu is Haarsteeg ermee opgescheept (geloosd werd toen op de Haarsteegse Wiel).

Een bevestiging wordt gevonden door de ontwikkeling van blauwwier. Als het water schoon is, bloeit het wier niet. Het gemaakte plan om de wiel geschikt te maken voor recreatie is catastrofaal. De gemeente moet een keuze maken, of natuurbehoud of recreatiegebied, een tussenweg is niet mogelijk omdat de recreatieve druk op het gebied altijd zal blijven toenemen. In eerste instantie moeten er maatregelen worden genomen om de recreatie te beperken. De toegang moet afgesloten worden, behalve voor voetgangers en fietsers. Er moet een zwemverbod aan de westzijde worden ingesteld en ook voor het weiland aan zowel de noord- en de zuidzijde. Verder moet o.a. paardrijden aan de wiel verboden worden evenals de jacht. De gemeente neemt de meeste maatregelen over. Volgens een krantenartikel vindt burgemeester Schweitzer dat de werkgroep zeer nuttig werk heeft verricht. Het rapport zal zeker worden betrokken bij het bepalen van het beleid ten aanzien van de Haarsteegse Wiel. Hij vindt dat er nu afwegingen gemaakt moeten worden tussen de bescherming van het natuurschoon en de behoefte aan recreëren. Het Engelermeer vindt hij zelf ongeschikt voor recreatie.

Bert Meijs

bmeijs@planet.nl