Marie van de Middelhaai geeft 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof. De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks , in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.

In ’n aauwverwetse boerderijbiotóóp hadde jonges en mèèden. Die gééngen vruuger bekaant ammaol bè de jongen boerestaand, ók wel de gimmestie genoemd. Óóns vaoder en óóns móéder en m’n taantes en ómes zèn daor véúl bij gewist. Ze krégen dan ammel dezelfde kleer aon en déénen gimmestieoefeningen. De jonges bouwden lèèvedege piremides. De sterksten, krek ès óóns vaoder, stóónen dan onderop en op hullie knieës en schouwers kwamen dan aander jonges wel twee of drie hóòg te staon. D’aauw, krek ès óóns vaoders ópoe Jaon de Knéúter, zéénen wè aanders ès gimmestie en wel: gillemestie. Ik vèèn dè ’n prachteg schôn woord. Die aauw han nog véúl meer schôn woorden die nou ammel vórt vergaon zen: ‘nen ölleger vèùr ’nen örregel, ‘nen öllever vèùr ‘nen ooievaor, ‘nen dölleper vèùr ‘ne dörrepel en ‘ne wellever vèùr ’ne werrevel, dè’s zun draaiklöske waor ge’w bedsteedèùrkes mee toe màòkt.

Ópoe Jaon de Knéúter zéén wel gillemestie, mer ze déén d’r èèges nóòt nie-j-àòn. Ikke-n-ók nie. Mer ge moet déénken dè-j-ik in ’t nàòjaor wel aalt zun 150 kréúges blaoier bè mekare rèèf en wegkrui, dè’k in ’t vèùjaor m’nen hof aalt èèges mi de haand omspaoi, dè’k in de zómerdag m’n heg mi-j-’n aauwverwetse heggeschèèr (vèùr de Hàòrstéég: heggeschaar) knip en bóòmtekken dèùrzaog mi-j-’n aauwverwetse trekzaog. Dè’s gillemestie zat, vèèn ik. Ik kan aalt nog hendeg mi m’n platte haand àòn de grond, mi rèèchte knieës! Dè komt: ik wil nie dè m’ne lange rok onder d’n drek komt of zèèkesnat wordt, om dàòrom gàò-j-ik nie op m’n *hukkes. Ès ge op ‘ew hukkes gàòt, dan komt ‘ewe rok op de grond in ’t stof, in d’n drek of in ‘ne plaas. En ès ie àòn d’n onderkaant nat wordt, dan lópte hil d’n dag in’t nat, war, daor krèède’t van *op ‘ew wàòter!

Tégeswóreg kan bekaant gin mééns mir mi z’n haand àòn de grond, mi rèèchte knieës, mer vruuger alle vrouwspesónen hór! Kèk mer op die tékening van Vincent van Gogh van die vrouw die koreaoren àòn’t lèèzen is. Óóns Marie is dus echt ’n aauwverwetse.

’t Bewèès dè-j-ik nog aalt ès ’n knipmes vèùróver buk, krek ès die koreaorelèèzende boerin van Vincente, ziede op ’n fóto van de Vlèèmese fótegraof Wil Gulpen. Die hi ‘nen hille serie zwart-witfóto’s van mèèn gemàòkt: ‘nen dag ùìt ’t lèèven van Marie van de Middelhaai gehieten. Ze hongen hier al ‘es in de C’leidescóóp, mer vanaaf vrijdeg de 24ste nóvember hangen ze in Héúsden in ’t Gouverneurshúís te kèèk. Man, man, strakke wor ik nog ‘es wèèreldberoemd. Houdoe, war. Marie

Woorden ùìt m’n wóórdeboek:

*op ‘ew wàòter = blaasontsteking

*hukkes = hurken

Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl