Marie van de Middelhaai geeft 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof.

De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks , in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.

In ’n aauwverwetse boederijbiótóóp hadde vruuger dikzat múís of ratten. Óveral waor ge birsten haauwt, kande’r op tellen dè-t-er múís of ratten op afkómen. Want die èèten gèère (vèùr de Hàòrstéég: gaare) van ‘t birstevoeier mee. Ik doe hier ’t voeier *spres aalt in zinken emmers mi ‘nen deksel d’r op, daor kannen mooi gin múís of ratten aon, want op zink daor brèèken ze d’r taand op, war. Daorbij heb ik katten: hard nódeg, zó àòn de raand van ’t dörp. Sund zat is óónze Snîwbal zù góéd ès blèènd en óónzen Banki hartstikke schèèl, mer daornàòst hè’k gelukkeg nog twéé múísvangers mi goei óògen.

’n Pàòr jaor trug, toen óóns geminte hier de gemintewèèrf (vèùr de Hàòrstéég: gemintewaarf) afgroef, hemme in óóns bùùrt ’n ratteplaog gehaad. Ja, die ratten moesen daor inîns verhúízen, war. Dè jaor waar óónze *kosj krek *kepot en bléven alle èèkels in m’n kuierpaoike liggen. Duuzeden! Wies ik véúl dè ratten die frèèten. Die hebben tóén ‘nen hille goeie kersemes gehaad. En ikke mer slèèpen mi rattevallen. Ik zè tóén ’n rattekerkhof begonnen hier aachter de mesthóòp. Sééns rúím ik hier vórt alle èèkels eweg.

Nou heurde-n-ik dè-t-er in óóns bùùrt toch awir ratten zitten! Gadvermied’nhóéd! Awir mi de kersemes! Daor zitte niks nie op te wochten, war, zékers nie bóvenop die molleplaog die’k hier ók al màònden heb. Ik brèèk gewóón m’ne nek óver al die molshóòpen en verzakte stoeptégels hier. ’t Lèèket gadsamme wel of alle mollen van hil Vlèèmen hier vaaste vergaoderplek hebben! Nou zaag’k vleei màònd ók ‘ne molshóòp binnen!? Ja, binnen, midden in huis! Ik heb hier ’n stukske vloer zonder cement mi-j-‘n klèèn stukske inkelt zaand. En daor laag ‘ne klos van ‘ne molshóòp, onder d’onderste tree van m’n trap. Ge maok ’t hier mee, hór! Ik waar gruwelek verbaosd dè ‘ne mol ‘ne gang van zéker 6 méter onder ’ne cemente vloer dèùr kan graoven tot krek dè klèèn stukske zaand midden in húís en nog verbaosder dè m’n kiestje walnóten inîns léèg waar. Van walnóten haauwt ‘ne mol himmaol nie van! Mer wie douwen nóten aalt eweg vèùr in de wèènterdag ‘ne goeie kersemes te kannen haauwen? Ratten.’t Waar ginne molshóòp, mer ‘ne rattenhóòp! Ieieieieiek! Ik von m’n nóten weggedouwd in de kaast onder de trap, in ’n huukske. Ik hè daor ’n dikke ratteval vèùr in de plek gezet. Die rat za van mèèn hier ditte jaor himmel niks ginne goeie kersemes krèègen! Mer dè wins ik jullie ammel wel. Houdoe, war. Marie

Woorden ùìt m’n woordeboek:

*spres = expres

*kosj = varken

*kepot = dood (alleen gezegd over ’n beest)

Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl

Nàògekómen bericht: De rat hì de val nie op tèèd gezíén gehaad en de kersmes nie gehaold. De begràòfenis hi in beslóten kring plàòtsgevonden, aachter de mesthóòp.