De inleider van de lezing ’dwergsterrenstelsels’ op maandag 8 januari is deze keer de heer Niels Nelson. Van jongs af aan is Niels niet alleen geïnteresseerd in sterrenkunde maar geeft al jaren lang les in deze materie.

Op de Sterrenwacht Halley is hij bekend van het geven van diverse cursussen en zelfs vervolgcursussen. Elk jaar verzorgt hij wel een nieuwe cursus waarvoor men zich bij de Sterrenwacht Halley kan aanmelden. Hij zal in deze presentatie ingaan op de vorming van ons melkwegstelsel en andere sterrenstelsels in het heelal.

In de laatste 10 jaar is de kennis aanzienlijk toegenomen en in een heel ander licht komen te staan. De sinds de oerknal - theorie van 1964 opvatting over de volgorde van ontstaan van sterrenstelsel - structuren via het principe van groot naar klein, is in het laatste decennium verlaten. De aanwezigheid van donkere materie zowel in de kern als in de halo van sterrenstelsels geeft aan dat de concentratie van massa in de tussenruimte tussen kern en de volgende kern een gevolg is van wervelende ministerrenstelsels. Deze ministerrenstelsels of dwergsterrenstelsels worden gevonden in de buitenste halo van sterrenstelsels. Ze dragen bij aan het zwaarder worden van de sterrenstelsels door samensmelting met elkaar. Daardoor wordt het geboortecijfer van sterren in onaangeroerde donkere moleculaire gaswolken ook steeds hoger. En de pas geboren sterren ioniseren weer de omringende ruimte van de kern tot ver in de halo van deze sterrenstelsels.

Laniakea

We vinden bellen van geïoniseerde gassen in de intra-halo en de extra-halo. Bij ons melkwegstelsel heet dat de Fermibel. Wanneer de bellen van geïoniseerde toestand van verschillende buitenhalo’s van groepen van sterrenstelsel in elkaar overlopen ontstaan grote gebieden in de lokale clusters.

De grootste lokale structuur in onze nabijheid heet Laniakea. Het is de lokale supercluster waar wij inzitten. Deze Laniakea structuur van al 100.000 gevormde sterrenstelsels uit 1-2 miljoen dwergsterrenstelsels wordt omringd door donkere zwaardere massieve clusters, die benoemd worden als De Grote Aantrekker. Laniakea is 520 miljoen lichtjaar groot. Laniakea is de eerste structuur waar ook de uitdijing van het heelal de overhand krijgt op deze wervelende dwergsterrenstelsels en dus vorming van sterrenstelsels gaat afnemen. In het kosmisch web van andere lokale superclusters van sterrenstelsels vinden we steeds lichtstralende verdichtingen met afmetingen van rond 0,5 miljard lichtjaar. Daarbuiten op nog grotere kosmische schaal en in de kernen van sterrenstelsels speelt de kosmografie van de zware donkere massa’s de belangrijkste rol.

Bij het waarnemen van dwergsterrenstelsels vinden we een grote verscheidenheid aan soorten. Er zijn dwergsterrenstelsels kennelijk zonder donkere materie, maar ook dwergsterrenstelsels met donkere materie. Vaak ontvangen we zo weinig licht van de dwergsterrenstelsels dat we roterende delen in hun eigen wervelingen nog niet goed kunnen onderzoeken. We weten nog lang niet genoeg om de dwergsterrenstelsels in hun evolutie te volgen. Maar met ruimtesondes, die het doel hebben om de sterrenstelsels en hun vorming het heelal nauwkeuriger in kaart te brengen, zoals GAIA, EUCLID en JWST kunnen we dwergsterrenstelsels en hun gonie (vorming) te volgen. Laniakea-gonie staat nog in haar babyschoenen. En omdat het in de babyschoenen staat, is er genoeg om in deze presentatie het een en ander verder duidelijk te maken.

Wat niet besproken wordt en je wel zou willen weten, dat kun je natuurlijk altijd vragen.

WHS is een gezellige club mensen die voor de leden en alle andere belangstellenden maandelijks een mooie avond en lezing organiseren. De werkgroep is een onderdeel van de Heemkundekring Onsenoort. Voor meer informatie over de WSH, kijk op de website van de WSH -Heusden. Voor eventuele vragen kun je een mailtje zenden naar info@wsh-heusden.nl

Nog geen lid? Geen probleem, ook dan bent u van harte welkom om een avondje te bezoeken. Zoals altijd staat zeer gastvrij de koffie klaar, ook voor u.

Voor deze avond is aanmelding niet nodig. Ik nodig u, op 8 januari van harte uit. Met dank aan Niels Nelson.

Locatie van de lezing is Bibliotheek Vlijmen, Burgemeester Zwaansweg 2 te Vlijmen. De aanvang is 20.00 uur, inloop vanaf 19.45uur.

Het bestuur van de Werkgroep Sterrenkunde Heusden wenst u een voorspoedig 2024. Wij wensen iedereen prachtige donkere en heldere avonden om zoveel mogelijk van de sterrenhemel te kunnen genieten in het nieuwe jaar.

Mede namens het bestuur van de WSH,

René Esser Voorzitter