P. van Bommel, sluiswachter in Hedikhuizen is met verlof maar kan gezien de thuissituatie eigenlijk niet terug naar zijn onderdeel. Burgemeester Van Bokhoven schrijft daarom een brief naar de commandant van Van Bommel en vraagt om verlenging van het verlof. Van Bommel kan als sluiswachter, gelet de naderende hoge waterstand, niet gemist worden. Hij is, als een van de weinige, op de hoogte van de werking van de sluizen, en daarnaast verzorgt hij zijn zieke broer en zijn oude moeder van bijna tachtig.

De militairen

De soldaten proberen, uiteraard, om onder de dienstplicht uit te komen of deze vroegtijdig te verlaten. J. van Kessel uit Drunen is na verlof niet teruggekeerd op de kazerne. De commandant heeft van dr. Van Seters een brief gekregen waarin staat dat Van Kessel zijn linker enkel heeft gebroken en nodig rust moet houden. De commandant vindt deze reden onvoldoende. Als Van Kessel een ongeluk heeft gekregen tijdens zijn tweedaags verlof, dan dient hij zich te melden bij het dichtstbijzijnde garnizoen om opgenomen te worden in het militair hospitaal.

Regelmatig worden door het Nederlandse leger schietoefeningen in de Loonse- en Drunense duinen gehouden. Het terrein, dat voor het publiek gevaarlijk is, wordt afgebakend met rode vlaggen en wachtposten. Er worden tekeningen van projectielen verspreid onder de gemeentes om niet ontplofte projectielen te kunnen herkennen. Eventuele schade wordt vergoed.

In april 1915 wordt het bewakingsdetachement, gelegen bij de brug bij Heusden, aangenaam verrast als de auto van de baron en barones Van Wassenaer, van het kasteel Nederhemert daar stopt en als attentie voor de paasdagen een grote hoeveelheid eieren, krentenbroodjes etc. voor de militairen brengt.

De krijgsraad te ’s Gravenhage veroordeelt de 1e luitenant van het vrijwillig militair automobielkorps A.H.G. de J.V. uit Heusden in garnizoen te Rotterdam, in zake overtreding van de wapenwet, het dragen van een browning revolver, tot een boete van fl. 1,00 of 1 dag hechtenis.

H.H. van R., oud 33 jaar uit Vlijmen, landweerplichtig soldaat wordt eerst tot 14 dagen celstraf veroordeeld vanwege twee vervoerbiljetten die voorzien zijn van een vervalste ondertekening door zijn compagniescommandant. Omdat opzet niet kan worden bewezen, wordt verdachte nu alleen schuldig verklaard voor valsheid in geschrifte en veroordeeld tot 4 dagen gevangenisstraf.

In juni verdrinkt te Heusden bij het zwemmen in de Maas de militair Den Hartog, afkomstig uit Soestdijk. Hij is de enige zoon van de tuinbaas van het paleis te Soestdijk. Het stoffelijk overschot wordt op kosten van Hare Majesteit naar Soest vervoerd en daar met militaire eer begraven.

In juli hebben twee militairen een weddenschap aangegaan. Wie van hun beiden kan het snelst op een gewone fiets de afstand tussen Den Bosch en Heusden afleggen. De militair Reese van het 7e Reg. 1e Bataljon 1e Comp. komt als eerste aan en hij heeft de afstand van ca. 15 km. afgelegd in 28 minuten en 30 seconden.

Militairen in plaats van vluchtelingen

Nadat de meeste vluchtelingen in augustus 1915 zijn vetrokken, arriveren 170 militairen in Drunen. De officieren en onderofficieren worden bij particulieren ingekwartierd, de manschappen bij de Broeders in de congregatiezaal. Hun komst wordt opgeluisterd met een concert door de zang en muziekvereniging van de congregatie. Om verveling tegen te gaan worden er regelmatig concerten, voetbalwedstrijden en lezingen gehouden voor de gemobiliseerde militairen.

In Heusden wordt in een leegstaande woning naast de woning van Soesman in de Breestraat in november 1915 een Protestants Militair tehuis opgericht.

Op de muren van het pand zijn tijdens de 1e WO een groot aantal tekeningen aangebracht. Deze tekeningen zijn vervaardigd door de soldaat G.E. van Kessel en ingekleurd door M.A. Homs. Waarschijnlijk waren zij pontonniers, want een tekening stelt een embleem voor: twee ingekruiste roeispanen en een anker, met de tekst IV-de divisie P.A.

De mooiste tekening is die met de benaming ’Tango’ met daarnaast een tekening met een afbeelding van Charlie Chaplin, die in de tekening ’Billie’ wordt genoemd. Andere benamingen bij de tekeningen luiden: ’Jantje huilt en Jantje lacht’, ’een blauwtje gelopen’ en ’alle zegen komt van boven’. Onder een van de tekeningen staat: ’Gelieve deze tekeningen ongeschonden te laten en niet te verwijderen’.

De tekeningen werden in maart 1980 volgens het Nieuwsblad weer ’ontdekt’ door de familie Van Bergen Henegouwen toen men schrootjes wilde aanbrengen in de woonkamer.

Voor het vervoer van de militaire verlofgangers lopen vanaf 30 oktober nieuwe treinen, die ook door niet militairen kunnen worden benut. De trein uit Den Bosch vertrekt ’s avonds om 11.58 uur en komt te Drunen-Heusden aan om 12.10 uur. Van Drunen-Heusden ‘s middags om 15.36 uur met aankomst te Den Bosch om 15.50 uur.

Om verveling te voorkomen gaat in november een soldaat te Heusden zo keurig de straten vegen, dat een dienstmeisje het hem niet na kan doen. Een schildwacht moet op de Vismarkt twee uur wachtlopen. Uit verveling is hij alle stenen gaan tellen. Hij heeft 85.376 stenen geteld.

In december 1915 wordt, aan de te Heusden verblijvende militairen, herhalingsonderwijs aangeboden; 10 personen maken hier gebruik van en voor het tekenonderwijs hebben zich 3 personen opgegeven.

Eind december wordt de Vismarkt ontruimd om een militaire parade mogelijk te maken ter gelegenheid van de plechtige uitreiking aan de wachtmeester van de Veldartillerie, de heer Lookman, van de gouden medaille voor 36 jaar trouwe dienst. De plechtigheid wordt opgeluisterd met militaire muziek.

De minister van Oorlog bezoekt in augustus Heusden. Hij heeft een kijkje genomen in het vluchtelingenkamp ’Plein 13’ waar nu alleen maar wagenbewoners wonen. De rijksveldwachter J. van der Hoeven moet later bij hem komen met zijn politiehond, die bekend is omdat de hond zo goed is afgericht. De minister heeft dit gehoord van Prins Hendrik. De hond moet enige recherchediensten verrichten. De hond ligt in de politiepost en twee militairen moeten zich op Plein 13 verbergen. De hond moet de twee, zogenaamde gewonde militairen, zoeken. In minder dan geen tijd heeft hij ze gevonden. Daarna wordt door de hond nog een ’inbreker’ staande gehouden.

Bert Meijs

bmeijs@planet.nl