Marie van de Middelhaai geeft 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof.
De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks, in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.
In ’n aauwverwetse boerderijbiotóóp van rond ’t jaor 1890 ha alleman aalt iets op z’ne kop want in dieje tèèd waar ’t nie netjes om zomèr in ‘ew blóòte haor rond te lóòpen. Dè déén ’n fetsoendelek mééns gewóónweg nie! Overdags han de maanskèèrels aalt ’n pet op en de vrouwspesónen ’n muts. ’s Naachs ha alleman ’n slaopmuts op.
De petten van de maanskèèrels waren ammel ongeveer van ’tzelfde sórt, mer vrouwemutsen hadde in sórten en maoten. Ik heb ’t al gehaad óver d’n Braobaanse poffer, de Vlèèmese gróòte en de Vlèèmese klèèn muts, die inkelt kattelieke boerinnen op han. De gróòte Vlèèmese muts waar vèùr de boerinnen mi centen en de klèèn vèùr klender boerinnen. Gemèènlek kochte zun muts mi-j-‘ewe trouwdag, mer de méénsen mi centen déénen dè dikzat al mi de c’munie van d’r dochters. Wie-j-’t bréèd ha, líét ’t bréèd hangen, war. D’r bestóónen ók zwarte kèèndermutsen, mer daor hè’k mer inkelt éèn fóto van gezíén: van medjes van ’n jaor of 12, ammel van de Hàòrstéég, de mirste mi-j-’n witte muts op en ’n inkelt meske zun zwarte kèèndermuts.
De èèrm (vèùr de Hàòrstéég: aarm) bòèrkes van de haai die kossen gin pronkmuts betaolen. Die han ’t aalt al hard zat te haolen om, op dè kwaoi klapzaand, genogt te téúlen vèùr hil ’t húíshaauwen vèùr d’n bik, war. Daor krégen móéders de vrouw en de dochters des húízes nóòt gin Vlèèmese muts. Die èèrm (vèùr de Hàòrstéég: aarm) boerinnekes schàòmden d’r èègen dan, zékers op d’re trouwdag. Dàòrom trouwden ze vèùr dag en dauw dè gin mééns d’r in d’r daogs mutske op de kerk op aon zaag gaon of lînden zun sondegse muts van ’n aander.
Rond 1850 kwaam er *v’rùìtgaing: om duur kaant nàò te maoken, wier ’t haoken ùìtgevonden. Dè gééng in dieje tèèd mi-j-’n gruwelek fèèn hàòknàòldje en gruwelek fèèn haokgaoren. ‘t Léken echt krek kaant. Dè *kossene inkelt mer ‘nen hóòp tèèd en ’n bölleke haokketóén wè d’èèrm (vèùr de Hàòrstéég: aarm) boerinnen wel *kossen betaolen.
De mirste gehàòkte mutskes uit dieje tèèd van hier hebben krek ès de Vlèèmese klèèn muts drie tòèrkes veuraon àòn ’t mutske. Aachterin in ‘t mutske hàòkten ze gemèènlek ’n gróòte ster. Dè sterrepetrôntje is nog hil lang gebrùìkt gewist op de naai- en de nonnenschólen naodè pronkmutsen ùìt de móde ràòkten, mer dan vèùr pannelappen! Ók al déénde die pannelappen dubbelt haoken en waren ze schôn om te zíén; vanwéges de gàòtjes in ’t petrôntje waren ze èènek niks gin gemak bè-j-’t kóken. Houdoe war, Marie.
Woorden ùìt m’n woordeboek:
*v’rùìtgang = vooruitgang
*kossene = kostte
*kossen = konden
Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl