Marie van de Middelhaai geeft 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof.

De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks, in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.

In ’n aauwverwetse boerderijbiotóóp van rond ’t jaor 1890 ha alleman aalt iets op z’ne kop want in dieje tèèd waar ’t nie netjes om zomèr in ‘ew blóòte haor rond te lóòpen. Dè déén ’n fetsoendelek mééns gewóónweg nie! Overdags han de maanskèèrels aalt ’n pet op en de vrouwspesónen ’n muts. ’s Naachs ha alleman ’n slaopmuts op.

De petten van de maanskèèrels waren ammel ongeveer van ’tzelfde sórt, mer vrouwemutsen hadde in sórten en maoten. Ik heb ’t al gehaad óver d’n Braobaanse poffer, de Vlèèmese gróòte en de Vlèèmese klèèn muts en ’t gehàòkt mutske. Déés wèèk wil ik ’t hebben óver de slaopmuts want jazékers: alleman ha vruuger ’n slaopmuts op. Ge kint die wel van de poppekaast van Jan Klaossen en Katrèène, die han dikzat ’n slaopmuts op d’re kop. Slaopmutsen wieren vruuger aalt hil fèèntjes gebraaid, op pennen éèn, mi ‘ne kwaast d’r onder aon.

Wàòrom déénen de méénsen vruuger toch ammel ‘n slaopmuts op? Nou, ès irste vanweges de wèènterkaauw. Ès ge onder ’n Oudhollands pannedak slíépt en de snîw dèùr de gaoters nàòr binnen op ‘ew dékes waaide, dan waarde hil blij mi-j-’n wèèrm (vèùr de Hàòrstéég: waarm) muts op ‘ew oren of nie dan?

Mer dè waar nie al. Alleman ha vruuger laast van lúís en vlooien, war. D’r waar toen nog gin *sjemisch ùìtgevonden dàòrtégen. Nééje, ge moest ‘ew haor hil kort haauwen of alle daog hil naauw kammen mi de lúízekam aanders kwaamde nie van die lúís aaf. En ès ge dan ’n húíshaauwen had van ’n stuk of 12 kèènder, hadde d’r, mi al dè gekam, ’n dagtaok bij. Kèènder lagen grust mi drieën, vieren ofwel vèèven in dezelfde bedstee. Ès ge d’éèn kèènd góéd gekamd haad en d’aander nie, dan kos ’t hendeg dè de lúís van d’éèn op d’aander óverkrópen. Dàòrom kréég alleman ’n slaopmuts op, dan bléven die lúis mooi bè d’ren èègen kop mi haor, za ’k mer zeggen..

Vlooien waren himmaol ’n ellende. Die springen, war. Daor holp ’n slaopmuts nie tégen. Om dàòrom léénen ze *gaogeltekskes in de bedstee, daor hebben vlooien ’t nie-j-op. Mer ùìt Kùìjkse kringen hè’k vernómen dè-t-er ’n hendeger oplossing vèùr vlooien in ‘ew dékes waar. Ge déént zun déken, die vol vlooien zaat, óverdags gewóón óver ’ew pèèrd (vèùr de Hàòrstéég: paard) hénen leggen, dan sprongen die vlooi op ‘ewe *knol over, waor ze hil d’n dag deur te fréten han. Ze verhúísden dan fèètelek nàòr ‘ewe knol. Zó wier ‘ew déken hendeg vlooivrij. Houdoe war, Marie.

Woorden ùìt m’n woordeboek:

sjemisch = chemisch bestrijdingsmiddel

gaogeltekskes = takjes van een gagelstruik

knol = boerenpaard

Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl