Marie van de Middelhaai geeft ruim 20 jaar rondleidingen in en rond haar boerderij uit 1650, die anno 1750 een stenen voorgevel met schuiframen kreeg en anno 1890 werd voorzien van een herd (historische huiskamer), een geut (historische keuken) met pomp en kelder, een plee met poepdoos enz. en sindsdien nauwelijks is veranderd. Marie leeft ouderwets: zij slaapt in de bedstee, breit haar eigen sokken en borstrokken, spreekt ‘t Vlijmens dialect, heeft een kabinet vol Vlijmense mutsen en eet ouderwetse (vergeten) groenten uit haar moeshof. De boerderijbiotoop (de omgeving van de boerderij) is nog ouderwets groen. Gemeente Heusden heeft, tot grote verbijstering van Marie, 2 nieuwbouwhuizen gepland vol in het zicht vanuit de historische huiskamer(ramen), waardoor de 19de-eeuwse boerensfeer van Marie haar levend museum voorgoed verloren zal gaan. Marie diende een beroepschrift in en beschrijft wekelijks, in afwachting van de rechtszaak, haar dagelijkse leven in de nu nog ouderwetse groene boerderijbiotoop.

In ’n aauwverwetse boerderijbiotóóp van rond ’t jaor 1890 han bekaant alle vrouwen ‘ne schort aon, ès krek de vrouwen van de gróòte heren nie, mer die han dienstmèèden mi-j-aalt ‘ne schort aon. Ge haad 2 sórten vrouweschorten: ‘ne scholk en ‘ne slip. Ge had ók maansschorten, krek ès de lèèren vèùrschóót van ‘ne smid.

’ne Scholk is ‘ne schort mi-j-’n bóvestuk d’raon. ’t Schortje in Ot en Síén waar ‘n scholkske. ‘t Ha bóvenàòn d’n aachterkaant twéé knèùpkes om ’t dicht te maoken. ‘ne Slip is inkelt ‘nen onderkaant, ‘nen halve schort, zeg mer. Die ha 2 lang smal lèènten d’r aon, die ge nie aachter dicht déént knéúpen, nééje: die déénde aachter krúísen en veur op ‘ewen búík strikken. Halfweg nàòr onderen àòn d’n aachterkaant zaten er àòn de zijkaanten smal lèèntjes aon: de dwèèllèèntjes, ók wel kontlèènten of gatbaanden genoemd. Die waren er vèùr om te zörgen dè-j-‘ewe slip van veuren nie op de grond kwaam te hangen ès moest bukken bè-j-‘t dwèèlen.

Schorten waren vruuger aalt van ketóénen schortebont, dè waar ’n klèèn donkerblauw rùìtje mi dun witte lèèntjes d’romhénen. Op dè bont góéd daor zaagde bekaant gin vúíl op, war, om dàòrom die kleur.

Mi ‘ne scholk of ’ne slip kos móéders van alles mee dóén: mi ‘ne natgespouwde tip d’rvan de vúíl toetjes van d’r kèènder d’rmee schônmaoken of d’r haand d’ràòn afdréúgen, ‘n appeltje opwrèèven, of d’r bódschappen of de ùìtgehàòlde aaier van de kiepen d’rin draogen. Ik hèùrde-n-ùìt vertrouwde Hàòrstéégse bron dè van aachter de Hoeven vandaon ’n vrouwke vruuger aalt mi ‘ne volle slip aaier op d’n Bossche mart àòn kuierde om ze daor te verkópen. D’r reei wel ’n martkaar, mer die kossene d’r te véúl centen.

Kiendjes kwamen gèère (vèùr de Hàòrstéég: gaare) bè-j-‘ew op de slip zitten of op schóót. Ge zód déénken dè dè op de knie betèèket, mer dè is nie. ‘t Betèèket letterlijk op de schort!

Mi de medèèrne tèèd krééde aandersórtege schorten: korter en klender. In d’irst krééde van die schorten krek ès dieje schort van ma Flodder mi van véúren ’n rij knéúpen d’raon. Zukke schorten waren in d’irst nog ammel blauw, mer gàòndeweg kwamen er ók aander kleuren en petrôntjes, krèk ès driehuukskes of blumkes of zó. D’rnao kwamen er schorten mi mer ’n hil klèèn bóvestukske mi twéé baanden gekrúísd op ‘ewe rug en nog laoter mi-j-‘nen baand vèùr om ‘ewe nek en striklèèntjes aachter. Mer nou wéten ze nog gin ins mer wè ‘ne schort is. Houdoe war, Marie.

Woorden ùìt m’n woordeboek:

scholk = schort met bovenstuk(je)

slip = halve schort

dwèèllèèntjes = dweillintjes

tip = punt(je)

Reageren? Nassau Dwarsstraat 5, 5251 KJ Vlijmen, 073-5118524, middelhaai@live.nl www.marievandemiddelhaai.nl