Spreekwoorden liggen in Heusden op iedere hoek van de straat. Dit blijkt uit de ‘Spreekwoordenroute’ die speciaal voor kinderen in de vesting op 2 juli werd gelanceerd. Tijdens een wandeling wordt speels een relatie tussen taal en het verleden gelegd.

Door Hans van den Eeden

De lancering van de Spreekwoordenroute vond plaats op dinsdagmiddag 2 juli in het Bezoekerscentrum. Met mooie woorden nam Thom Blankers, wethouder toerisme en recreatie, het eerste exemplaar van de route in ontvangst. Deze is in opdracht van de gemeente Heusden door Yvette Haas van Studio Spreekwoord ontwikkeld. “Met veel plezier hebben we deze route samengesteld. Met name de steun van rondleider Jack Smeets van het RBT heeft daarbij geholpen”, aldus Yvette Haas. In de lijn van spreekwoorden spreekt: ’Mijn naam is Haas en ik weet van niets’ hilarisch tot haar verbeelding. De route omvat verschillende opdrachten. In verband met de speurtocht zal – ook voor wijsneuzen- het niet altijd ‘van een leien dakje’ gaan. Door de speelse opdrachten op te lossen kan uiteindelijk een ‘kluis worden gekraakt’. De route omvat boeiende weetjes voor op de eerste plaats de kinderen tussen 6 en 12 jaar. Deze educatieve speurtocht is ook geschikt voor een kinderfeestje of een uitstapje. Na de lancering liet Wethouder Thom Blankers er ‘geen gras over groeien’; samen met de kinderen ging hij enthousiast op stap. Voor hem was het de ‘de kers op de taart’ waar we met z’n allen van gesmuld hebben. De route telt 17 stops waarbij een opdracht vervuld moet worden. Hiermee kan een cijfer verdiend worden. Spelenderwijs kan aan het einde een kluis gekraakt worden. Bezoekers aan Heusden kunnen zich niet altijd voorstellen dat Heusden ook ellende heeft gekend. Kortom: ‘Het leven ging niet altijd over rozen’. Tijdens het lopen van de route blijkt dat het een mix is van spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen.

'Ergens de draak mee steken'. (Foto: Hans van den Eeden)

St. Joris

De start van de route is het Bezoekerscentrum. In de Putterstraat 42 staan de kinderen oog in oog met de gevelsteen St. Joris en de draak. Het spreekwoord ‘Ergens de draak mee steken’ verwijst naar plaaggeesten. Met iemand (of iets) de draak steken wil zeggen, dat je iemand of iets belachelijk maakt. Deze uitdrukking komt van de legende van Sint Joris en de draak. Volgens een legende zou St. Joris met een draak hebben gevochten. Dit om – hoe kan het anders- een bevallige prinses te redden. In vroegere tijden hadden huizen in de vesting geen huisnummers, maar uithangborden en gevelstenen. In de vesting is ook lichtreclame taboe. Het is de verdienste van stadsrestaurateur René van Boxtel, dat hij fraaie uithangborden heeft geschilderd en opgeknapt. Verder heeft hij gevelstenen gerestaureerd en opnieuw gehakt. Een wandeling op het kerkhof langs de Catharijnekerk legt een relatie met: ‘Zo arm als een kerkmuis’. Het is bekend dat de vesting in sommige periodes straatarm was. In het kader van de inkwartiering van soldaten kregen de inwoners een financiële tegemoetkoming. Een bezoek aan de tuin van het Gouverneurshuis is een ervaring op zich. Het statige huis was de woning van de Gouverneur van Heusden. Volgens de samenstellers van de route vervulde het Bedeelhuisje een periode in de sfeer van een voedselbank een functie.

'Je mannetje staan'. (Foto: Hans van den Eeden)

Stadsgracht

De wandeling van 2.6 kilometer loopt ook langs de voormalige stadsgracht: De Demer. Later zijn verderop nieuwe grachten gegraven. Met de aarde werden de wallen gerealiseerd. De vele kanonnen houden de geschiedenis levend. Hierbij wordt verwezen, dat de dappere soldaten niet konden wegkijken, maar ‘hun mannetje moesten staan’. Wie op of langs de wallen staat wordt getroffen door de milieuvriendelijke wijze van groenonderhoud door de vele schapen. De spreekwoorden: ‘Je schapen op het droge hebben’ en ‘Als er een schaap over de dam is volgen er meer’ verwijzen hiernaar. Het spreekwoord ‘Als donderslag bij heldere hemel’ legt een relatie tot de kasteelruïne. Een blikseminslag in 1680 zorgde ervoor dat het kruitmagazijn ontplofte. De wandeling voert ook langs fraaie gevels en markante locaties. Voorbeelden zijn het huis met de Gouden Kroon aan de Wijksestraat 28. Hierbij wordt de relatie met ‘Het Spant de Kroon’ gelegd. In de Heemtuin kan je ‘iemand om de tuin leiden’, ofwel iemand voor de gek houden. Verwijzend naar de molens is het gezegde ‘Een klap van de molen’ snel gelegd. Kortom een wandeling waarbij de ouders meelopen en de kids een ‘oogje in het zeil’ over het gedrag van hun ouders houden.

De Spreekwoordenroute is gratis verkrijgbaar bij het Bezoekerscentrum