Tijdens nostalgische filmavonden ging Heusden donderdagavond terug in de tijd. Met zwart wit beelden werd met een knipoog hilarisch teruggekeken naar een voor de vestingbewoners bijzondere periode.

Door Hans van den Eeden

Tijdens de voorstellingen in het Gouverneurshuis zaten de bezoekers op het puntje van hun stoel om niets te hoeven missen. Onder leiding van gespreksleider Pieter Verschure werden de Heusdenaren uitgenodigd om bij het zien van bekenden de film stop te zetten. Eerder waren de films uit 1953 aan de beurt. Donderdagavond werd in deel 2 de spot op 1967 gezet. Het was Johan Adolfs uit Enschede, die deze ‘dorpsfilms’ maakte. Naast de omstandigheden gingen de bezoekers op zoek naar Heusdenaren ‘uit vroegere tijden’. Later zullen de films met deze aanvullingen aan het Streekarchief SALHA worden aangeboden. Het kostte de bezoekers nauwelijks moeite om namen te noemen. Dit werd met regelmaat aangevuld met anekdotes. Tijdens de vertoning werden de bezoekers meegenomen naar het intieme, maar uitermate vervallen vestingstadje. Het was een gevolg van onder andere de Tweede Wereldoorlog. Uit onderzoek bleek dat in 1967 het opleidingsniveau van de Heusdenaren onder het landelijk gemiddelde lag. Dat gold ook voor het inkomensniveau. Om dit patroon te doorbreken besloot de gemeenteraad na de Tweede Wereldoorlog om de vervallen wallen in de grachten te schuiven en flats te bouwen.

Pieter Verschure. ( Foto: Hans van den Eeden(

Burgemeester Gerard Scholten

Maar het liep door het ingrijpen van de Rijksdienst van Monumentenzorg anders. Besloten werd om Heusden in de sfeer van een ‘nationaal monument’ te restaureren. Op de film was de jonge en energieke ‘restauratie-burgemeester’ Gerard Scholten te zien. Vol ambitie kijkt hij de camera in. Tijdens de voorstelling werden tal van beelden van voormalige middenstanders getoond. Dat liep uiteen van de markante kolenhandelaren de Gebroeders Van Hooft, kleermakerij Burghouts en opticien Groen. Veel inwoners uit de regio deden in Heusden boodschappen. Ook de weekmarkt was populair.

Dat gold niet op de laatste plaats voor inwoners uit het Land van Heusden en Altena.

De vertoning riep bij de aanwezigen herkenning op. Sommigen hadden de neiging om het verleden te romantiseren. Een voorbeeld waren de vervallen stadswallen, de Demer en de ‘verborgen plekjes’. In 1967 was er sprake van saamhorigheid. Zo was de muziektent op de Vismarkt een sociale ontmoetingsplek. Daar werd muziek gemaakt en vooral gezongen. Dat gold ook voor de ‘boerenhoek’, die op de hoek Breestraat/Engstraat was gelegen. Hier werd met ‘Heusdense praet’ commentaar op de voetbaluitslagen gegeven. Ook was het een sociale ontmoetingsplek. Dat gold eveneens voor de Visbank en het Wilhelminaplein. Ook waren veel lagere schoolkinderen op de film te zien. De variatie van de verschillende scholen bevestigt dit.

'Boerenhoek' (Foto: Hans van den Eeden)

Geboortegolf

De vele kinderen, die er waren, was een gevolg van de geboortegolf. Omdat velen zichzelf herkenden gaf dit veel dynamiek. Dat was ook het geval bij de vele gym- en sportactiviteiten in de gymzaal. Deze werd op intensieve wijze door scholieren en verenigingen gebruikt, Ook kwam de voormalige MAVO school in beeld “Het doet me heel heel erg veel pijn, dat zowel de gymzaal als de MAVO school al enige tijd is gesloten. Dit terwijl er hier in de vesting grote vraag naar is. Dit zou onder burgemeester Gerard Scholten nooit gebeurd zijn”, aldus een van de aanwezigen. Na afloop herinneren velen zich nog het grafmonument op de speelplaats van de Fatimaschool. Het was de weduwe Boll-Bax, die door een schenking ‘onderwijs voor meisjes’ mogelijk maakte. Daarvoor kreeg zij op haar voormalige begraafplaats ‘eeuwige grafrechten’. Sommigen herinneren zich nog dat ze als kind, door een spleet in het monument, haar botten konden zien. Het weerhield hen niet om het als speeltoestel te beklimmen.

Ook kwamen de gerepatrieerden als mede-Heusdenaren in beeld. Door kolonisatie vluchtten deze Indische Nederlanders naar Nederland. Omdat het gebouw van de Zusters van Liefde leeg stond, kwam voor de opvang Huize Antonius in beeld. Tijdens de film zijn deze bejaarde ‘medelanders’ in het leegstaande gebouw van de Zusters van Liefde te zien. In 1986 wonen er nog 22 van hen in Heusden. “Kijk, daar heb je Joke Simons”, roept een van de aanwezigen. Tijdens de avond is, naast herkenning van personen, veel te zien en te beleven. Een voorbeeld is het straatbeeld met weinig auto’s. Zo was de Engstraat een doorlopende straat met eenrichtingsverkeer. Ook riepen de beelden van het voormalige Wilhelminaplein, thans weer Stadshaven, herinneringen op. Kortom: het waren bijzondere avonden, met een glimlach, in het Gouverneurshuis.