Doeveren en Heesbeen, twee dorpen die pas sinds 1973 bij de gemeente Heusden zijn gaan horen. Even terug naar de oorlogsjaren 1940-1945. Heesbeen en Doeveren behoren dan tot de gemeente Eethen, liggend aan de overkant van de Bergse Maas. Door het graven van deze ‘rivier’ kwamen Doeveren en Heesbeen aan onze kant van het water te liggen. Een merkwaardige situatie. Toen in november 1944 de geallieerden tot aan de Bergse Maas oprukten, werden ook de twee dorpjes Doeveren en Heesbeen bevrijd. Een deel van de gemeente Eethen was dus bevrijd en de overige vijf dorpjes, gelegen in de Klaai, moesten toezien hoe de Duitsers huis hielden in de boerderijen, de huizen, de kerken enzovoort.
Door Henk Poelakker
Herdenkingsboekje
Tien jaar na de Bevrijding, in 1955 dus, verscheen in de toenmalige gemeente Eethen een herdenkingsboekje, uitgegeven door de gemeente. Daarin wordt ook beschreven hoe de bevrijding verliep van Doeveren en Heesbeen. We citeren uit het genoemde boekje de Burgemeester. Hij schrijft in zijn voorwoord het volgende: 'Hoe snel de tijd voortjaagt beseft men pas goed wanneer men met de opgroeiende jeugd gaat spreken over de oorlog 1940-1945. Wat wij ouderen aan den lijve ondervonden, dat is voor onze jeugd geschiedenis. Gretig luisteren de jongens naar de verhalen over geweld en verzet en - hoe kan het anders als het over oorlog en heldendaden gaat - men vindt aandachtig gehoor. Of wij erin zullen slagen onze jeugd iets bij te brengen van onze, in de oorlog zo duur verkregen overtuiging, dat de vrijheid één van de hoogste levenswaarden is, zal in hoge mate afhankelijk zijn van de wijze waarop wij onze gedachten prijsgeven. Hoe moeilijk is het iets van deze overtuiging over te dragen, en toch, hoe waardevol is het dit te pogen. Hierbij is het nodig, dat onze jeugd weet wat er is gebeurd. Hoe dikwijls bemerkt men echter, dat wat in eigen dorp heeft plaatsgevonden niet, of slechts ten dele, aan onze jongeren bekend is. Wij ouderen vertellen vaak zo weinig, en als wij het doen gaat het dikwijls nog meer om de persoon dan om de zaak.
In onze gemeente zal, ter gelegenheid van de 10-jarige herdenking van onze bevrijding, aan de schooljeugd een speciaal hiervoor vervaardigd boekje worden gegeven. De onderwijzers op school en de ouders thuis hebben hierbij een goede gelegenheid tot het geven van verdere toelichting. Echter, gegevens en beelden uit eigen gemeente waren niet in de handel te verkrijgen, hetgeen ook moeilijk te verwachten viel. Het gemeentebestuur van Eethen heeft daarom besloten zelf iets te doen samenstellen, waarmede men de jeugd over eigen gemeente in bezettingstijd en haar opbouw na de bevrijding zou kunnen voorlichten. De middelen hiertoe waren eenvoudig. De soberheid moest worden betracht.'
De kerk van Heesbeen overleefde de oorlog.
Heesbeen in oorlogstijd
Een inwoner van toen (1955) vertelt in dat herdenkingsboekje: 'Van de eerste oorlogsdaden zal ik niets vertellen, daar ik toen zelf in dienst was. Wel wil ik memoreren dat in die dagen de beide bruggen, die over de Bergse Maas en de Eilandse brug, opgeblazen waren en daardoor de verbinding met de rest van de gemeente tijdelijk verbroken was. Nadat eerst de verbinding met de overkant met roeibootjes was onderhouden, werd later een pont met motorboot ingelegd, waar gratis gebruik van gemaakt kon worden. De eerste oorlogsjaren verliepen zonder dat we veel Duitsers zagen. Er kwamen het eerste jaar veel Duitse vliegtuigen over, op weg naar Engeland. Het jaar daarop veranderde dit reeds, daar er toen veel geallieerde vliegtuigen óverkwamen, vooral 's nachts om Duitsland te bombarderen. In maart 1941 stortte een vliegtuig brandend neer op de grens der gemeente. Op Koninginnedag 1944 stortte hier een jager neer. De stoffelijke resten van de piloot zijn hier in Heesbeen op het kerkhof ter aarde besteld. Het leven ging betrekkelijk rustig verder, tot in september 1944 een detachement SS-ers hier zijn intrek nam. Daar had de bevolking veel last van, onder andere door het vorderen van fietsen, huiszoekingen enzovoort. Ze vertrokken gelukkig weer half oktober, met wagens volgeladen met gestolen goederen. Daarna nog wat doortrekkende Duitsers in ons dorp die soms een paar dagen bleven en dan weer wegtrokken.'
Engelse sigaretten
',In die tijd begonnen, 't was eind oktober, de geallieerden vanuit Helvoirt de herstelde Heusdense brug met artillerie te beschieten. De granaten gierden over ons dorp en even daarna hoorden we ze inslaan. De meeste inwoners zochten vooral 's nachts hun heil in de kelders, waarbij het voorkwam dat verschillende gezinnen in één kelder moesten overnachten. Inmiddels was de brug in de nacht van 4 op 5 november door de Duitsers opgeblazen (een inwoonster ging ’s morgens op 4 november de brug nog over om in Wijk en Aalburg zeep te halen voor de was maar kon niet meer terugkomen voor de bevrijding.) Trouwens die nacht hoorden we vele zware ontploffingen, zodat de huizen op hun grondvesten heen en weer schudden De volgende dag 's morgens hoorden we dat het stadhuis, de kerken en de molen te Heusden opgeblazen waren. Zondag 5 november, zagen we een dertigtal mannen netjes achter elkaar sluipend aan komen lopen. Het bleken Engelse soldaten te zijn. We waren bevrijd, onze vreugde was enorm, spoedig rookten we onze eerste Engelse sigaretten en de soldaten lieten zich onze appels goed smaken.'
Nerveuze spanning
'We waren door het opnieuw vernielen der brug weer van de rest der gemeente afgesloten, zodat we met Doeveren maar zelf een gemeente vormden met Heusden als toeziend voogd. De Engelsen werden na verloop van tijd door Canadezen en Polen afgelost. We hadden veel last van beschieting der Duitsers, waardoor enkele huizen gehavend werden. De avondklok was gesteld op 6 uur, zodat dan iedereen in de verschillende kelders moest zijn. ’s Nachts kwamen er meerdere malen Duitse patrouilles in ons dorp, terwijl de geallieerden patrouilles naar de overkant zonden. Tussen Kerstmis en Nieuwjaar was er een nerveuze spanning, met het oog op het Ardennenoffensief en de te verwachte aanval van de Duitsers vanuit het Land van Heusden en Altena. De inwoners moesten daarom vóór 1 januari 1945 geëvacueerd zijn. De meesten van ons gingen naar Elshout en Drunen. Enige van ons mochten hier blijven om het vee te verzorgen. Er werd nog steeds veel geschoten, hoewel de Duitsers (aan de overkant van de Bergse Maas) kennelijk gebrek aan munitie hadden.'
Na de bevrijding in mei 1945 werden Doeveren en Heesbeen weer bestuurd vanuit het gemeentehuis in Eethen. In 1973 werden de twee dorpen door een gemeentelijke herindeling toegevoegd aan de gemeente Heusden.